Thursday 15 November 2018

ජීවීන්ගේ ප්‍රජනන ක්‍රියාවලිය මහත් ආශ්චර්යයකි

    පෘථිවි ජෛව ගෝලයේ මුල්ම ජීවීන් ජලයේ ජීවත්වූ  ඒක සෛලීකයින් වූහ. ස්වාභාවික රසායන ප්‍රතික්‍රියා වලින් ලැබෙන අතුරුඵල මොවුන්ගේ ආහාරය විය. මෙසේ වසර මිලියන ගණනක් යාමේදී, මෙයින් එක් ජීවී කොට්ඨාශයක් තුළ,  හිරු එළියෙන් ශක්තිය ලබාගැනීම සඳහා උපයෝගී කරගත හැකි හරිතප්‍රද නමැති සංකීර්ණ රසායනික සංයෝගයක් හටගත්තේය. මේ නිසා මොවුනට තම පෝෂණය සඳහා සූර්ය ශක්තිය ආධාර කර ගනිමින්, ජලය සහ වායු ගෝලයේ ඔක්සිජන් භාවිත කර, ආහාර නිපදවා ගතහැකි විය. 

තවත් කල්යාමේදී, ආහාර නිපදවා ගත නොහැකි, දෙවන කොට්ඨාශයේ ජීවීන්ට, හරිතප්‍රද සහිත ජීවීන් සහ ඔවුන්ගේ අතුරු ඵල තම ආහාර වශයෙන් ගැනීම සඳහා අනුවර්තන ඇති  විය. මෙසේ වසර මිලියන ගණනක් මුළුල්ලේ විකසනය වෙමින්, බහු සෛලීකයින් වූ ජීවින්, ශාක සහ සත්තු යන රාජධානි දෙකක් වශයෙන් නිර්මාණය වී තිබේ. 

මෙම දෙකොටසටම අයත් නොවන බැක්ටීරියා, දිලීර, මුහුදු ශාක වැනි ජීවින්, අයත්වන ප්‍රාග් ජීවී යන අර්ථය ඇති Protista රාජධානියක්ද ඇත. (මෙහිදී අපගේ සැලකිල්ලට භාජන වනුයේ ශාක සහ සත්තු පමණකි.)


අපගේ පියවි ඇසට පෙනෙන සාමාන්‍ය ජීවීන්ගේ ප්‍රජනන ක්‍රම දෙකක් හඳුනාගෙන තිබේ. මේවා නම් අලිංගික ප්‍රජනනය සහ ලිංගික ප්‍රජනනයයි. ජන්මාණු සම්බන්ධයක් නොමැතිව සිදුවන අලිංගික ප්‍රජනනය වර්ධක ප්‍රජනනය ලෙසද හැඳින්විය හැකිය. සමහර ශාකවල අතු කැබලි, භූගත කඳන්, මුල් වැනි කොටස් භාවිත කර මේ ආකාරයට අලුත් ශාක ලබාගත හැකිය.

ශාක සහ සතුන්ගේ ප්‍රධානතම ප්‍රජනන  ක්‍රියාවලිය ලිංගික ප්‍රජනනයයි. මෙහිදී පුං (male) සහ ජායා (female) ජන්මාණු එකතු වී සෑදෙන යුක්තාණුවකින් හටගන්නා,  නව ජනිතයින් මගින්, ඊළඟ පරම්පරාව සකස් වේ. ශාකවල ලිංගික ප්‍රජනන ක්‍රියාවලිය සිදුවනුයේ පුෂ්ප මගින්ය. බොහෝ විට එකම පුෂ්පයේ  පුං සහ ජායා අවයව දෙවර්ගයම පිහිටා තිබේ. පුෂ්පයක රේණු මත හටගන්නා පරාගවල  පුං ජන්මාණු සෑදෙන අතර, එහි ඩිම්බ කෝෂය තුළ, ජායා ජන්මාණු  වන ඩිම්බ හටගනී.

පුෂ්පයක පරාග වල ඇති පුං ජන්මාණුවක් ඩිම්බ කෝෂය තුළ ඇති ජායා  ජන්මාණුවක් සමග එකතුවීම සංසේචනයයි. මෙම සංසේචනය සඳහා පරාගණය සිදුවිය යුතුය. සාර්ථක පරාගණයකදී එක් ශාක පුෂ්පයක හටගන්නා  පරාග, එම විශේෂයේම වෙනත් ශාක පුෂ්පයක කලංකය මතට සංක්‍රමණය විය යුතුය. මෙය පරපරාගණයයි. පුෂ්ප පරාගණය කිරීමේ කාර්යය බහුලවම සිදු වනුයේ සමනලයින්, මී මැස්සන් වැනි කෘමින් මගින්ය. පෘථිවියේ සපුෂ්ප ශාක හටගත් අවදියේ සිටම, ඒවා පරාගණය කිරීම සඳහා විවිධ කෘමීන් අනුවර්තනය වී තිබේ. එසේම පරාගණය සඳහා කෘමින් ආකර්ෂණය කර ගැනීම සඳහාද පුෂ්ප විවිධ ආකාරවලට අනුවර්තනය වී තිබේ. පුෂ්ප විවිධ වර්ණ සහිත වීම, මල්පැණි තිබීම, සුගන්ධය වැනි අනුවර්තන නිසා කෘමිහු  පුෂ්ප කරා ඇදී යති. කෘමියෙකුගේ ඇඟෙහි තැවරුණු එක් පුෂ්පයක පරාග, එම කෘමියා තවත් පුෂ්පයකට ගිය විට එහි බාහිරව පෙනෙන කලංකයේ පතිතවීම පරාගණයයි.


මෙසේ පතිත වන පරාගයක් එහි ඇති ද්‍රව මාධ්‍යය තුළ විකසනය වී සුවිශේෂී නාලයක් හටගනී. මෙම නාලය  ඔස්සේ ගමන් කරන, පරාගයේ ඇති පුං ජන්මාණුවක් ඩිම්බකෝෂය හරහා ගොස් පරිණත ඩිම්බයක් සංසේචනය කරයි. මෙහිදී පරාගණය සිදු කරනු ලබන කෘමියා නොදැනුවත්වම කරනුයේ ශාකයේ ඉදිරි පැවැත්ම සඳහා ලිංගික ප්‍රජනනය සිදුවීම සඳහා ඉතා වැදගත් මෙහෙවරකි. මේ වෙනුවෙන් කෘමින් සඳහා ‘මධු විතකින්’ (මල්පැණි) සංග්‍රහයක් කිරීමට පුෂ්ප සැදී පැහැදී සිටින බව දකින්නට ලැබේ.

සාර්ථක සංසේචනයකින් පසු ඩිම්බ කෝෂය තුළ බීජ හටගනී. මෙම  බීජ පරිණත වූ පසු ඒවා නව පරම්පරාවක් සඳහා ජීවය සැපයීමට සමත් වෙති.

එසේ වෙතත් ශාකවල පුෂ්ප හටගන්නා තරමටම ඵල හෝ ගෙඩි හට නොගන්නා බවද දකින්නට ලැබේ. උදාහරණයක් වශයෙන්, අඹ ගසක් ගතහොත්, එහි මල් හටගන්නා මාර්තු, අප්‍රියෙල් මාසවලදී මුළු ගසම කුඩා මල් ලක්ෂ ගණනකින් පිරී යයි. මෙම මල් වලින් විශාල ප්‍රමාණයක් දුඹුරු පැහැ වී වැටෙන බව ඔබ දැක ඇත. එසේම ටික දිනකදී ඩිම්බ සංසේචනය වී සෑදී ඇති ලපටි නොමේරු කුඩා අඹ ගෙඩි දහස් ගණනක් ගස යට වැටේ. 

මේ ගැන තරමක් දුරට සිතා බැලුවහොත්, මේ සිදුවනුයේ ශාකයේ ඉදිරි ගමනට අවශ්‍ය ජන්මාණු වලින් නිර්මාණය වූ ඵල අපතේ යාමක් නොවේද යයි කෙනෙකුට ප්‍රශ්න කල හැකිය. සෑම පුෂ්පයකින්ම ඵලයක් හෝ බීජ හට නොගනී. සියලුම සපුෂ්ප ශාකවල දකින්නට ලැබෙන මෙම සංසිද්ධිය සාධාරණීකරණය කළ හැකිද? බැලූ බැල්මට සාධාරණීකරණය කළ නොහැකි බව පෙනේ. එසේනම් ලොව පුරා ඇති සෑම සපුෂ්ක ශාකයක්ම ලක්ෂ සංඛ්‍යාත පුෂ්ප වලින් බරවී, ලොවට හඬගා කියමින් සිටින මේ පණිවුඩය කුමක්ද? 
ශාක වල සිදුවන මෙම ක්‍රියාවලිය මහත් ආශ්චර්යමත් සංසිද්ධියකි. විවිධ වර්ණවලින්, හැඩයෙන් සහ සුගන්ධයෙන් සපිරුණු පුෂ්ප තනි තනිව හෝ මංජරි වශයෙන් දකින්නට ලැබේ. එසේම විවිධ හැඩහුරුකම් වලින් යුක්ත සමනළ, මීමැසි වැනි කෘමින්, ලොව සිටින විශාලතම ජීවී කොට්ඨාශය වශයෙන් පෙනී සිටිති. පරිසරයට විවිධත්වයක් සහ චමත්කාරයක් ගෙන දෙන පුෂ්ප සහ කෘමින් යන ජීවී ප්‍රභේද දෙකෙන් මුළු ලෝකයේම සිටින සමස්ත ජීවී සංහතියේම පැවැත්ම සඳහා ආහාර සපයමින් විශාල  මෙහෙවරක් කරන බව දකින්නට ලැබේ.

සතුන්ගේ ප්‍රජනන ක්‍රියාවලියේද මූලික ක්‍රියාදාමයන්, ශාක වල ලිංගික ප්‍රජනනයට බොහෝ දුරට අනුරූප වේ. ඒ සමගම එය වඩ වඩාත් සංකීර්ණ වේ. මේ සංකීර්ණ භාවයේ උපරිමයට පැමිණ සිටින මිනිසාගේ ප්‍රජනන ක්‍රියාවලියේ ඇති මහත් ආශ්චර්යමත් භාවය ගැනද මඳක් විමසිලිමත් වීම වැදගත්ය. 

මිනිස් ජීවියාගේ ස්ත්‍රී ලිංගිකයෝ  සහ පුරුෂ ලිංගිකයෝ වෙන වෙනම සිටිති. මොවුන්ගේ ජන්මාණු නිපදවනුයේ ශරීර අභ්‍යන්තරයේ පිහිටි සුවිශේෂී අවයව වලය. ස්ත්‍රී ජන්මාණු නොහොත් ඩිම්බ හටගනුයේ  ස්ත්‍රියකගේ ඩිම්බ කෝෂ වලය. පුං ජන්මාණු නොහොත් ශුක්‍රාණු හටගනුයේ පුරුෂයෙකුගේ වෘෂණ තුළය.


ස්ත්‍රී-පුරුෂ ලිංගික එක්වීමේදී ස්ත්‍රියගේ ඩිම්බ කෝෂයෙන් මුක්ත වූ ඩිම්බයක් පුරුෂයාගේ වෘෂණයෙන් නිකුත් වන ශුක්‍රාණුවක් සමග සම්බන්ධවී හටගන්නා යුක්තාණුව ගර්භාෂයේ තැන්පත්වී,  කළලයක් නිර්මාණය කරයි. කළලයේ වර්ණදේහ සංයුතිය අනුව බිහිවන දරුවා පිරිමි හෝ ගැහැණු භාවය ලබයි. මෙම ක්‍රියාවලියේද සරල බවක් පෙන්නුම් කරනු ලැබුවද, එහි අහඹුතාවයන් පිළිබඳව මහත් සංකීර්ණ බවක් ඇත. ස්වාභාවිකව, වර්ගයාගේ ඉදිරි ගමන සඳහා අවශ්‍ය ජනිතයින් නිර්මාණය වීමේ මෙම ක්‍රියාවලියේදීද, ශාක පිළිබඳව කලින් සඳහන් කළ ආකාරයට, නව ජනිතයින් බිහිකිරීමේ භව්‍යතාව ඇති  ජන්මාණු අපතේ යාමක් සිදුවේද? එසේ වන්නේ නම්, ඒ මගින් ස්වභාව ධර්මය අපේක්ෂා කරනුයේ කුමක්ද යන්න සොයා බැලීමද උචිතය.

කුඩා ළදැරියක් උපත ලබන විටදීම ඇයගේ ඩිම්බ කෝෂ සකස්වී අවසන්ය. අනාගතයේදී පරිණත වීම සඳහා විභව්‍ය භාවයකින් යුක්ත නොමේරු ඩිම්බ සෛල මිලියන දෙකක් පමණ දැරියගේ ඩිම්බ කෝෂ තුළ අන්තර්ගතවේ. දැරියගේ වර්ධනයත් සමග ඩිම්බ සෛල විශාල ප්‍රතිශතයක් රෝධනය වී, ඇය වැඩිවිය පැමිණෙන අවස්ථාව වන විටද  ඩිම්බ සෛල ලක්ෂ තුනක් පමණ ඩිම්බ කෝෂ වල ඉතිරිවේ. මෙයින්ද පරිණත ඩිම්බ වශයෙන් විකසනය වනුයේ ඉතාමත් අඩු ප්‍රතිශතයකි. 

ස්ත්‍රියකගේ ප්‍රජනන සරු කාලය තුලදී පරිණත ඩිම්බ සෛල හාරසියයක් පමණ මුදාහැරේ. සාමාන්‍යයෙන් එක් ඔසප් චක්‍රයක් තුළදී, එක ඩිම්බය බැගින් මුදාහැර, ඔසප් චක්‍රය අවසාන කාලය වන විට ඩිම්බ රෝධනය ඉතා ඉක්මණින් සිදුවී ආර්තවහරණයත් සමග සියලුම ඩිම්බ සෛල රෝධනය වී යයි. මිලියන ගණනක් වශයෙන් ආරම්භ වන ඩිම්බ සෛල මෙතරම් ප්‍රතිශතයක් රෝධනය වීම අපතේ යාමක් ලෙස සැලකිය නොහැක්කේද?

ඩිම්බ සංසේචනය සඳහා ශුක්‍රාණු නිපදවනු ලබන  සාමාන්‍ය වැඩිහිටි පිරිමියෙකුගේ එම නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලියද  කෙනෙකු මවිතයට පත්කරවන සුළු වේ. පිරිමියෙකුගේ ජන්මානු වන ශුක්‍රාණු නිපදවනු ලබන්නේ වෘෂණ කෝෂ තුළය. ඔහුට තම ප්‍රජනන සරු කාලය තුළදී ශුක්‍රානු බිලියන 525 පමණ නිපදවිය හැකියයි ගණනය කර තිබේ. මේ අනුව  සාමාන්‍යයෙන් මසකට ශුක්‍රාණු බිලියන 15 ක්  පමණ නිපදවේ. එසේම නිරෝගී පුද්ගලයෙකුට එක් මෝචනයකදී ශුක්‍රාණු මිලියන 200  ක් පමණ මුක්ත කළ හැකිය.  

එක තේ හැන්දක ප්‍රමාණයේ  පරිමාවක ශුක්‍රාණු මිලියන දෙසියයක් පමණ තිබිය හැකිය. මේ සියල්ලම කෙසේ වෙතත් අඩුම වශයෙන් මෙයින් හරි අඩක්වත් සංසේචන ක්‍රියාවලිය සම්පූර්ණ කිරීමට සමත් පුං ජන්මාණු වේ. මේ අතින් සලකා බලන කළ පුං ජන්මාණු නාස්තිය සහ අපතේ යාම,  ස්ත්‍රියකගේ ජායා ජන්මාණු අපතේ යාම මෙන් සිය දහස් ගුණයකි. මේ සියලුම ස්වාභාවික සිදුවීම් ගැඹුරින් අධ්‍යයනය කිරීමෙන් සොබා දහමේ ඉතාමත් සොඳුරු, විවිධත්වය සහ සමතුලිතතාව සුරැකීම පිලිබඳ සංකල්ප කිහිපයක අඩිතාලම කරා ළඟාවිය හැකිය.

ඉහත පද්‍යයේ දැක්වෙන අයුරු, මොන්ටි පීතන්ගේ  The Meaning of Life. නම් පොතෙහි ශුක්‍රාණුව පූජනීය බව හඟවන්නේ එය ජීවයේ ආරම්භය නිසා විය හැකිය.
‘ජීවයේ මුලික ඒකක’ වන ජන්මාණු වල මෙවැනි මහා පරිමාණයේ නාස්ති වීමක් හෝ අපතේ යාමක් ගැන සොබා දහම ඇස් කන් පියාගෙන සිටින්නේද යන්න මඳක් සොයා බැලීම වටින්නේය.

මෙය සාධාරණීකරණය කිරීම සඳහා හේතු රාශියක් තිබේ.

පියවි ඇසට නොපෙනෙන, අන්වීක්ෂයක ආධාරයෙන් පමණක් දැකිය හැකි, ඉතා කුඩා ශුක්‍රාණුවකට ඩිම්බයක් හමුවීම සඳහා ගර්භාෂයේ ඉහලම කෙලවරට යාමට සිදුවේ. මිලිමීටරයකින් විස්සෙන් එකක්  (0.05) පමණ ප්‍රමාණයෙන් යුක්ත ශුක්‍රාණුවකට ඩිම්බයක් හමුවීම සඳහා සෙන්ටිමීටර් දහඅටක්, විස්සක්  පමණ දුරක් යාමට සිදුවේ. ශුක්‍රාණුවේ දේහ ප්‍රමාණය සමග සසඳා බලනවිට, එය විශ්වාස කළ නොහැකි තරමේ, දුරකින් යුත් ගමන් මගකි. 

මෙම දුර ප්‍රමාණය, ශුක්‍රාණුවේ දේහ ප්‍රමාණය මෙන් හාර දහස් ගුණයක් පමණවේ. ශුක්‍රාණුවේ ගමන් මග තරලමය මං පෙතක් නිසා, මෙය දක්‍ෂ පිහිණුම් කරුවෙකු සහභාගිවන, සැතපුම් දෙකක්, ගඟක උඩුගං බලා පිහිණීමේ, තරඟයකට සම  කළ හැකිය. ශුක්‍රාණුව පිහිනා යන මෙම 'ගඟෙහිද' ගල්පර, රොඩු බොරොඩු, වක්කලම්, දිය සුළි  වැනි තවත් බාධකද බෙහෙවින් තිබේ. මේ නිසා පිහිනා යාම අතිශයින් දුෂ්කරය. තරඟය සඳහා තවත් 'අයද' රාශියක් සිටින නිසා ඉඩකඩද සීමා සහිතය. 

ශුක්‍රාණුවල  දුෂ්කර ගමන් මග පිලිබඳ අධ්‍යයනයක යෙදුනු  එක්තරා කළල විද්‍යාඥයෙකු, මෙම තරඟය සඳහා ඇති බාධක විස්තර කරනුයේ මෙසේය.




මේ අතර ඩිම්බ කෝෂයෙන් මුක්ත වී, සංසේචනය බලාපොරොත්තුවෙන් ගර්භාෂය සොයා පැමිණෙන ඩිම්බයක ආයු කාලය පැය විසි හතරකට වඩා  වැඩි නොවේ. මෙයද සංසේචනයේ සීමාකාරී සාධකයකි.

තරඟය ආරම්භ කරනු ලබන  ශුක්‍රාණු මිලියන දෙසියයෙන්, අවසානයේදී ජයග්‍රහණය ලබන්නේ, සෑම අතින්ම ශක්තිමත් මනා ජවයකින් යුක්ත එකම එක ශුක්‍රාණුවකි.

මෙසේ විග්‍රහ කර බලන විට දරු උපතක ආරම්භය වන පිළිසිඳ ගැනීමද  මහත් ආශ්චර්යයකි.

මේ අනුව ශාකවල සහ සතුන්ගේ ප්‍රජනන ක්‍රියාවලියට අදාල ජන්මාණු නිෂ්පාදනයේදී කිසිදු නාස්තියක් හෝ අපතේ යාමක් සිදුනොවන බව නිගමනය කළ හැකිය. මෙම ක්‍රියාවලි සමූහය, වර්ගයාගේ යහ පැවැත්ම සහ උන්නතිය සඳහා අත්‍යවශ්‍ය සාධක වේ. මෙසේ දකින්නට ලැබෙන අධිකතර ජන්මාණු නිෂ්පාදනය, ජන්මාණු අතර ඇතිවන ප්‍රබල සටන,  උචිතෝන්නතිය, ස්වාභාවික තේරීම යනුවෙන් හැඳින්විය හැකි  සංසිද්ධි සමූහය පරිණාමයට පවා තුඩු දෙන බව, ඩාවින්ගේ පරිණාම වාදයේ ද විස්තර කර තිබේ.
        



Tuesday 6 November 2018

‘ආරේ ගුණ නෑරේ’ වැකියට ප්‍රවේණි විද්‍යා අර්ථ නිරූපණයක්.­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­


   පගේ පැරණි ප්‍රස්තා පිරුළක, ආරේ ගුණ නෑරේ . මල්ල කිහිල්ලෙන් නෑරේ’  යනුවෙන් පෙන්වා දෙන අදහස වන්නේ, සම්ප්‍රදායටම ගැතිවී අන්ධානුකරණයෙන් යම් යම් දේ සිදු කිරිමට පෙළඹීම බව,  මෑතකදී පුවත් පතක පළවූ ලිපියක කියවන්නට ලැබුණි. මෙහි ‘ආරේ ගුණ නෑරේ’ යන කොටසෙහි නම් ‘සම්ප්‍රදායට’ වඩා ගැඹුරු අර්ථයක් ඇති බව විග්‍රහ කළ හැකිය. ‘මල්ල කිහිල්ලෙන් නෑරේ’ යන්න නම් සම්ප්‍රදාය විය හැකිය.

‘ආරය’ වශයෙන් විස්තර කළ හැක්කේ පවුලක වැඩිහිටියන් තුළ දකින්නට ලැබෙන යම්කිසි හැඩහුරුකමක් හෝ වෙනත් ගති ලක්ෂණ ඊළඟ පරම්පරාවේ දරුවන්ටත් ඒ ආකාරයෙන්ම පිහිටීමයි. මවක් සහ ඇයගේ දියණියක් එකවර දකින කෙනෙකු සමහර අවස්ථා වලදී ‘ආරෙට ගිහිල්ලා, දුව හරියට අම්ම වගේමයි’. යනුවෙන් ප්‍රකාශ කරන අවස්ථා ඔබටද ඇසී ඇතැයි සිතිය හැකිය.

සෑම මවක්  සහ ඇයගේ සෑම දියණියක්ම  ‘දුව හරියට අම්ම වගේමයි’ යන කියමනට ගෝචර නොවන අවස්ථාද එමටය. අවස්ථා දෙකකදී මවකගේ  සහ දියණියකගේ හැඩරුව මෙසේ දෙආකාරයකට විස්තර කළ හැකි වන්නේ කෙසේද?  ජීව විද්‍යාවේ අංශයක් වන ප්‍රවේණි විද්‍යාවේ (Heredity) සිද්ධාන්ත මගින් මෙයට විසඳුමක් ලබාගත හැකිය.

ප්‍රවේණිය වශයෙන් හැඳින්වෙනුයේ  උරුමයයි. ප්‍රවේණි විද්‍යාවෙන් පිළිබිඹු වනුයේ ජීවීන්ගේ හැඩරුව සහ ගති ලක්ෂණ උරුම වීමයි. ‘ආරය’ යනුවෙන් හැඳින්වෙන්නේද මෙසේ ගති ලක්ෂණ උරුම වීමයි. මෙම ගති ලක්ෂණ වලට පාදක වන ජාන (genes) ඕනෑම ජීවියෙකුගේ, සෑම සෛලයක් තුලම, ඇති න්‍යෂ්ටියේ ගබඩා වී තිබේ. න්‍යෂ්ටියේ තිබෙන වර්ණදේහ වල ගැබ්වී ඇති ජාන මෙම ක්‍රියාවලිය හසුරවනු ලබයි.

ගති ලක්ෂණ පාරම්පරිකව උරුම වීම පිලිබඳ පර්යේෂණ කර ලබාගත් තොරතුරු අනුව උපකල්පන කිහිපයක් ගොඩ නැගු පළමු විද්‍යාඥයා වනුයේ, ඔස්ට්‍රියානු ජාතික පුජකවරයෙකු වූ  ග්රෙගර් මෙන්ඩල් ය. කුඩා කාලයේ සිටම තම පියාගේ ගොවි පලෙහි හැදුනු වැඩුණු ඔහු, ගව පට්ටියේ  දෙනුන් අභිජනනය කිරීමෙන්, වඩාත් හොඳ ගව පැටවුන් ලබා ගතහැකි බව දැන සිටියේය.  එම නිරීක්ෂණය නිසා ඔහුට අභිජනනය  පිලිබඳ කරුණු සෙවීම පිණිස  උනන්දුවක් ඇතිවිය. එහෙත්  ඔහු පූජක වරයෙක් වූ පසු, පූජකාරාමයේ ජීවත්වෙමින්, මීයන්, මීමැස්සන් වැනි සතුන් අභිජනනය සඳහා යෙදවීම ගැන වැඩිහිටි පූජකවරු විරුද්ධ විය. මේ නිසා ඔහු තම පර්යේෂණ සඳහා  සතුන් යෙදවීම  අතහැර, ශාක අභිජනනය කිරීම ආරම්භ කළේය. මෙයට විරෝධතා නොවීය.

මෙන්ඩල්ගේ ශාක අභිජනන පර්යේෂණ වල ප්‍රතිඵල දහනව වන සියවසේ මැද දශක වලදී ප්‍රසිද්ධියට පත්විය. ඔහු තම පර්යේෂණ සඳහා යොදාගත්තේ පහසුවෙන් වැවිය හැකි, ඉක්මණින් මල් හටගන්නා මෑ කුලයට අයිති Pisum sativum (‘ස්වීට් පී’) නම් බෝංචි වැනි ශාක විශේෂයකි. වසර දහයක් තිස්සේ, ඔහුගේ පර්යේෂණ සඳහා බීජ ලබාගැනීම පිණිස වවන ලද ‘ස්වීට් පී’ ශාක වලින් අක්කර දහයක් පමණ වූ පූජකාරාම ඉඩම වැසී ගියේය. ඔහුගේ පර්යේෂණ සාර්ථක වීමට එක් හේතුවක් වූයේ, ඔහු උපකල්පනය කළ සංසිද්ධි පරීක්ෂණ මගින් සනාථ කර ගත හැකි වීමයි. එසේම ඔහු තබාගත් නිරීක්ෂණ සටහන් ඉතාමත් ක්‍රමානුකුල විය. (එකල අද මෙන් දත්ත සැකසීම සඳහා යොදා ගත හැකි පරිගණක නොවීය.)

මෙන්ඩල් විසින් Pisum sativum ශාක වල ප්‍රවෙණිගත වන ගති ලක්ෂණ හතක් හඳුනාගන්නා ලදී. ඒවා මෙසේය:
1.    ශාකයේ උස් බව  
2.    ශාකයේ මිටි බව,
3.    කරලේ හැඩය
4.    කරලේ පැහැය,
5.    බිජ වල හැඩය
6.    බීජවල පැහැය,
7.    පුෂ්පයේ  පැහැය 
අභිජනන වාර කිහිපයක් යනවිට, මෙම ගති ලක්ෂණ අතරින් ශාකයේ උස් බවේ ලක්ෂණය බොහෝවිට මිටි බවේ ලක්ෂණයට වඩා ඉස්මතු වන බව, ඔහු විසින් නිරීක්ෂණය කරන ලදී. එසේම කරලේ සිනිඳු බව රළු බවට වඩා, පුෂ්ප වල නිල්පැහැය සුදු පැහැයට වඩා, ආදී වශයෙන් සමහර ලක්ෂණ වැඩිපුර ඉස්මතු වන බවද ඔහුට දකින්නට ලැබිණ.
   

සටහන් තබා ගැනීමේ පහසුව සඳහා, මේ ආකාරයට ඉස්මතු වන ලක්ෂණ ‘ප්‍රමුඛ’ (dominant) ලක්ෂණ ලෙසත් වැඩිපුර ඉස්මතු නොවන ලක්ෂණ ‘නිලීන’  (recessive) ලක්ෂණ ලෙසත් නම් කරන ලදී. මෙම සිදුවීමට මූලික වනුයේ හඳුනා නොගත් යම්කිසි අදෘශ්‍යමාන සංසිද්ධියක් වියහැකි බවද ඔහුගේ උපකල්පනය විය.  අභිජනන පර්යේෂණ සඳහා පුෂ්ප පරාගණය කිරීම කෘතිමව කිරීමටද ඔහු විසින් සෑමවිටම වග බලා ගන්නා ලදී.

මෙන්ඩල් විසින් ‘ස්වීට් පී’ ශාකවල උපකල්පනය කරන ලද මෙම ලක්ෂණ සටහන් කර තැබීමේ පහසුව සඳහා ඔහු විසින් සංකේත ක්‍රමයක් භාවිත කිරීමට උත්සාහ කළේය. මෙහිදී, ලක්ෂණය හඳුන්වන නාමයේ මුල් අකුර ගැන ඔහුගේ සිත් යොමුවිය. දැනට ලොව ප්‍රචලිත වී ඇත්තේ, ගති ලක්ෂණ සඳහා යෙදෙන ඉංග්‍රීසි නාමයේ මුල් අකුර මේ සඳහා භාවිත කිරීමයි.

උදාහරණයක් වශයෙන් ශාක වල උස ලක්ෂණය ගතහොත් ඒ සඳහා ඉංග්‍රීසි වචනය Tall වේ. මෙය නිරීක්ෂණය කරන ලද ප්‍රමුඛ ලක්ෂණය නිසා ‘උස’ ශාකය  ‘T’ සංකේතයෙන් සහ මිටි හෝ ‘උස නොවන’ ශාකය ‘t’ සංකේතයෙන් දැක්වීමට උත්සාහ කරන ලදී. එසේම එක් අභිජනනයකින් හටගන්නා ඊළඟ පරම්පරාව ‘ප්‍රථම දාරක පරම්පරාව’ (First Filial  generation) ලෙස හැඳින්විය. මේ සඳහා ‘F1’ සංකේතය භාවිත විය.

ශාකයේ ජන්මාණු නිපදවන සෛල වල ඇති ද්විගුණී (diploid) න්‍යෂ්ටියේ වර්ණදේහ යුගලයක් තිබෙන නිසාත්, ජන්මාණු නිපදවීමේදී මේවා වෙන්වී ඒකගුණී (haploid) ජන්මාණු සකස්වන බවත් උපකල්පනය කිරීම නිසා, මෙන්ඩල්ගේ  ‘සංකේත’ තවදුරටත් සංශෝධනය කිරීමට සිදුවිය. 
 
මෙහිදී යොදා ගන්නා ලද පහසුම උපක්‍රමය වූයේ ද්විගුණී බව පෙන්වීම සඳහා සංකේතයේ අක්ෂරය දෙවරක් භාවිත කිරීමයි. මේ අනුව ප්‍රමුඛ ‘උස ලක්ෂණය’  - ‘TT’ ලෙසටත්, නිළීන ‘මිටි ලක්ෂණය’ - ‘tt’ ලෙසටත් දැක්වීමයි.

මෙසේ තෝරා ගන්නා ලද උස ශාකයක් සහ මිටි ශාකයක් අභිජනනය කළ විට   F1 පරම්පරාවේ ලැබුණු සියලුම ශාක උස ලක්ෂණය සහිත විය. මෙයින් නොනැවතුණු මෙන්ඩල්, ඔහුගේ ශාක වල, තීරණය කරගත් ලක්ෂණ පමණක් ගැන සිත් යොදවමින් යළි යළිත් අභිජනනය කරමින්, නිවැරදි නිරීක්ෂණ සටහන් තබා ගත්තේය.

                   
(මෙහිලා විස්තර කරනුයේ ‘ස්වීට් පී’ ශාකයේ උස් / මිටි භාවයේ ලක්ෂණය පමණකි.) 

මේ අතරතුර ඔහු මිටි ශාකයක්  තවත් එවැනිම මිටි ශාකයක් සමගද පරපරාගණය කළේය.

මෙහිදී ඔහුට F1 පරම්පරාවේදී මිටි ශාක පමණක් ලැබිණ. කිහිප අවස්ථාවකදී විවිධ ආකාරයෙන් කරනලද උස ශාක දෙකක් අතර පරපරාගණයේ දී  උස ශාක පමණක් ලැබිණ. 

මෙය ගැටළු සහගත දෙයක් වුවද, මිටි ශාකයක් තවත් මිටි ශාකයක් සමග පරපරාගණය කිරීමේදී ලැබුණු බිජ වලින් මිටි ශාක පමණක් ලැබීම ඔහුගේ විශේෂ සැලකිල්ලට භාජන විය.

මීට පසු ඔහු F1 පරම්පරාවේ, උස ශාක කිහිපයක පුෂ්ප ස්වපරාගනය කර බීජ ලබාගත්තේය. මෙම බිජ වලින් ලැබෙන අලුත් ශාක පිලිබඳ විස්තර වෙන වෙනම සටහන් කරගන්නා ලදී. එහිදී ඔහුට දෙආකාරයක ප්‍රථිඵල ලැබුණි. මෙයින් බොහෝ අවස්ථා වලදී සියලුම F2 ශාක උසවූ අතර, අවස්ථා  කිහිපයකදී පමණක් ලැබුණු බීජ වලින් හටගත් ශාක අතර, උස: මිටි අනුපාතය 3:1 වශයෙන් තිබෙන බවද දකින්නට ලැබුණි.
ඔහුගේ පරාගණ ප්‍රතිඵල ලුහුඬින් මෙසේය.

1.    උස: උස ශාක පරපරාගණයෙන් බොහෝ විට                                    සියල්ලම උස ශාක පමණක් ලැබේ
2.   මිටි: මිටි ශාක පරපරාගණයෙන් සෑමවිටම                                          සියල්ලම මිටි ශාක පමණක් ලැබේ
3.    උස: උස ශාක පරපරාගණයේ කලාතුරකින්                                       උස:මිටි ::  3:1 අනුපාතය ලැබේ.
4.  උස: මිටි  ශාක පරපරාගණයෙන් සමහර අවස්ථා වලදී                          උස:මිටි ::  1 :1 අනුපාතය ලැබේ.

F1 පරම්පරාවේ,  උස:මිටි ::  3:1 අනුපාතය ලැබෙන අවස්ථා වලදී උස ශාක යම්කිසි ප්‍රතිශතයක් තුළ මිටි ලක්ෂණය ඉස්මතු නොවී, යටපත්වූ ස්වභාවයක පවතින බව, මෙම නිරීක්ෂණ අනුසාරයෙන් මෙන්ඩල්ට අවබෝධ විය.


මේ සඳහා විශේෂ අවධානය යොමුකළ ඔහු  F1 පරම්පරාවේ උස ශාකයක් ස්වපරාගණය කර එම බීජ වලින් ලැබෙන ශාක නිරීක්ෂණය කළේය. මෙහිදී  ඔහුට 3:1 අනුපාතය සහිතව උස සහ මිටි ශාක ලැබුණි. මෙම නිරීක්ෂණය මගින් ඔහු කලින් අනුමාන කළ ‘නිළීන’ හෝ ඉස්මතු නොවන ලක්ෂණය සමහර උස ශාකවල තිබෙන බව තහවුරු කර ගත හැකිවිය. මෙවැනි එකිනෙකට වෙනස් ගති ලක්ෂණ රාශියක් පාරම්පරික වන අකාරය ගැන සියලුම නිරීක්ෂණ පදනම් කර ගනිමින් මෙන්ඩල් තම උපකල්පන ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.

තේරුම් ගැනීමේ පහසුව සඳහා මෙන්ඩල්ගේ පර්යේෂණ වල ක්‍රමවේදය පසු කාලයේදී Punette නම් උද්භිද විද්‍යාඥයෙක් විසින් හඳුන්වා දී ඇති  ‘පියුනට්’ සටහන් වලින් මෙසේ දැක්විය හැකිය. මේවායේ  පුං ජන්මාණු (පරාග) වන අතර  ජායා ජන්මාණු (ඩිම්බ) වේ. (මෙහි සලකා බැලෙනුයේ උස සහ මිටි ලක්ෂණය පමණකි. TT, Tt, tt)

                                                          
මෙම ප්‍රතිඵල වල සාරාංශයක්  ‘පියුනට්’ සටහන් වලින් මෙසේ දැක්විය හැකිය

ඒ අනුව මාපිය  පෙළපත,  F1  පරම්පරාව සහ එහිදී ලැබෙන උස : මිටි අනුපාත පහත දැක්වේ.

මෙසේ ලබාගන්නා ලද දත්ත අනුසාරයෙන් මෙන්ඩල් විසින් ජීවීන්ගේ ‘ආරය’, ‘උරුමය’ හෝ ගති ලක්ෂණ පාරම්පාරික වීම පිළිබඳව අදටත් වලංගු න්‍යායයන් දෙකක් ගොඩනගන ලදී. මෙම න්‍යායයන්
·      ගති ලක්ෂණ වෙන්වීමේ නියමය (the law of segregation)                        සහ  

·     ගති ලක්ෂණ ස්වාධීනව  එකතු වීමේ නියමය (the law of independent assortment)  යනුවෙන් නම් කර තිබේ.

මේ අනුව, ගති ලක්ෂණ වෙන්වීමේ පළමුවෙනි නියමය මගින්, ජීවීන්ගේ ජන්මාණු නිපදවීමේදී, ජන්මාණු මාතෘ සෛලවල ඇති  දිවිගුණී (diploid) වර්ණදේහ බෙදී, ඒකගුණී (haploid)   පුං සහ ජායා  ජන්මාණු නිපදවීම පැහැදිලි කළ හැකිය.

එසේම,  ගති ලක්ෂණ ස්වාධීනව එකතු වීමේ දෙවෙනි  නියමය  මගින්,  සංසේචනයේදී  ඒකගුණී වර්ණදේහ සහිත පුං ජන්මාණුවක් සහ  ජායා ජන්මාණුවක්  එකතුවී ද්විගුණී යුක්තාණුවක් නිර්මාණය වීමද පැහැදිලි කෙරේ. 

මෙහිදී, ශාකවල උස මිටි බව, පුෂ්ප පැහැය, බිජ වල සිනිඳු හෝ  රළු භාවය වැනි ගති ලක්ෂණ, එකිනෙකට ස්වාධීනව ඉස්මතු වන බවද නිගමනය කරන ලදී.  මේ ක්‍රියාදාමය මූලික වන වර්ණදේහ වල ඇති සුවිශේෂී ඒකක ජාන (genes) බව වෙනත් පර්යේෂකයින් විසින් පසුව තහවුරු කර තිබේ.

මෙන්ඩල් විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද නියමයන්ට අනුව විවිධ ශාක සහ සතුන් ආශ්‍රීතව පසුව කරන ලද අභිජනන මගින් ප්‍රවේණිය පිළිබඳ  තොරතුරු රාශියක් අනාවරණය වී තිබේ.

‘ආරේ ගුණ නෑරේ’ යන අපගේ පැරණි ප්‍රස්තා පිරුළ වර්තමාන ආවේණිය හෝ ප්‍රවේණිය යන නම් වලින් හැඳින්වෙන ‘ආරයට යාම’ යන මතය හෝ ‘උරුමය’ සමග බොහෝ දුරට ගැලපෙන බව මෙම කරුණුවලින් සනාථවේ.

මෙන්ඩල් විසින් ශතවර්ෂ දෙකකට ආසන්න කාලයකට ඉහතදී, ලොවට හෙළි කරන ලද ‘ආරය’ පිලිබඳ ජීව විද්‍යාත්මක කරුණු, නවීන විද්‍යාවේ මහත් පෙරළියක් සිදු කර තිබේ. විශේෂයෙන්ම, මිනිසාගේ වර්ණ දේහ, සිතියම් ගත කිරීම මගින් පරම්පරාගත රෝග නිවාරණය සඳහා පිළියම් සෙවීම, ජාන හඳුනා ගැනීම මගින් අධිකරණ වෛද්‍ය විද්‍යාවේදී දරුවෙකුගේ පිතෘ භාවය තහවුරු කිරීම වැනි අවස්ථා, මෙන්ඩල්ගේ  මෙම සරල නිරීක්ෂණ ආශ්‍රීතව ගොඩනැගුණු  ඉතා වැදගත් සංකල්ප වේ.