ඔබ ‘මිහිකත හෝරාව’ තුළදී පරිසර හිතකාමී සාමුහික ක්‍රියාවලියට දායක වූවෙහි ද?

මේ වසරේ (2018) ‘මිහිකත හෝරාව’ (Earth hour) ලෙස තෝරාගන්නට යෙදුනේ  මාර්තු මස 24 වෙනි දින රාත්‍රී 8.30 සිට 9.30 දක්වා මිනිත්තු හැටක කාලයයි.

‘මිහිකත හෝරාව’ යනු කුමක්ද? 

ඉතාමත් සරල ආකාරයකට මෙම සංකල්පය විග්‍රහ කළහොත්, එයින් ගම්‍ය වනුයේ, යෝජිත  දිනයේ  රාත්‍රී 8. 30 සිට 9. 30 දක්වා ඇති පැයක කාලය  තුළදී, පාවිච්චි කරන විදුලි බල්බ හෝ විදුලි බලය අවශ්‍ය වන උපකරණ හැකි පමණ විසන්ධි කර තබා විදුලි බලය වැයවීම අඩුකර ගැනීමයි.

මෙම අගනා සංකල්පය කෙරෙහි අද මුළු ලෝකයේම අවධානය යොමු වෙමින් පවතී.

පරිසරය සුරැකීමට අදාළ සම්මන්ත්‍රණ, සමුළු, සාකච්ඡා ආදියේදී විවිධ තීරණ ගනු ලැබුවත් ‘මිහිකත හෝරාව’ නම් මෙම සරල වැඩ සටහන අනුව, එම සංකල්පය ප්‍රයෝගිකව ක්‍රියාත්මක කරවනුයේ, පහලම තලයේ බලශක්ති පාරිභෝගික ජනතාව  මගින් වීම සුවිශේෂි ලක්ෂණයකි.

මෙම සංකල්පය මුලින්ම ලොවට හඳුන්වා දුන්නේ, 2007 මාර්තු මස 31 වන සෙනසුරාදා, රාත්‍රී 8.30 සිට 9.30 දක්වා පුරා පැයක්‌, ඕස්ට්‍රේලියාවේ ජනාකීර්ණ සිඩ්නි නුවර, විදුලි ආලෝකය සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ විසන්ධි කර දැමීමෙනි.  මේ සඳහා පුරෝගාමීව කටයුතු කරනු ලැබුවේ, ජගත් සොබාදහම සුරැකීමේ අරමුදල (World Wide Fund for Nature - WWF), නම් ලෝක ව්‍යාප්ත පරිසර සංවිධානය මගින්ය.

එදින, මිලියන 2.2 ක ජනතාවක්, වෙළඳ ආයතන සහ වෙනත් විවිධ ආයතන දහස් ගණනක් මෙම ක්‍රියාවලියට සහයෝගය දක්වමින්, මිනිත්තු 60 ක කාලය  අඳුරේ සිට, කාලගුණ විපර්යාස තම තමන්ට බලපාන ගැටළුවක් බව බලධාරීන්ට පෙන්වා දීමට සමත්වූහ.

මෙය මුළු ලොවටම මහත් ආදර්ශයක් වූ අතර, එම සංකල්පය ලොව පුරා ප්‍රචලිත වූ අතර, එයින් දිරිමත්වූ මිලියන ගණනක ජනතාව, WWF මගින් දියත් කරනු ලබන දේශගුණික වීපර්යාස අවම  කිරීමේ සහ පරිසරය සුරැකීමේ ව්‍යාපෘති වලට එකහෙලාම සහයෝගය දෙනු ලබන බවට ප්‍රතිඥා දුන්හ. එසේම කාලගුණය පිලිබඳව, ලොව පිළිගත්  සම්මුති වලට අදාළ දැනුවත්වීම සහ ක්‍රියාකාරී භාවය, තවතවත් ජනතාව අතරට ගෙනයාමටද  කැමැත්ත පළ කළහ.

WWF මගින් එළි දක්වන ලද, Living Planet 2016  වාර්තාවට අනුව, මිනිසාගේ අත්තනෝමතික ක්‍රියා නිසා, පෘථිවි ග්‍රහයා මත  ජෛව විවිධත්වය සහ පරිසර පද්ධති, ආපදා වලට ලක්වෙමින් පවතින අතර, මිනිසා, අනෙකුත් ජීවීන් සහ සමස්ත මිහිතලයම මහත් අවදානමකට පත්වෙමින් ඇති බව හෙළිවී තිබේ. මේ නිසා ‘මිහිකත හෝරාව’ සංකල්පය සහ තවත් එවැනි ක්‍රියාකාරකම් හැකිතරම් දුරට අනුගමනය කිරීමෙන්, ගෝලීයව පැතිරෙමින් පවතින  එම විෂම ප්‍රවණතාව වෙනස් කළ හැකි බව නොඅනුමානය. අපද අද සිටම මේ සඳහා ක්‍රියාත්මක වීම මගින්, මිහිකත සුරැකීමේ මහා සංග්‍රාමයට දායක විය හැකිය.

පසුගිය වසරේ (2017) ‘මිහිකත හෝරාව’ සැමරීම සඳහා රටවල් සහ රාජ්‍යයන් 187 ක්‌ සහභාගී වී ඇති අතර, එය පසුගිය දශකය තුළදී, මුළු මහත් ජගත් මිනිස් ප්‍රජාවම ඉතා කැමැත්තෙන් පිළිගත් අගනා සංකල්පයක් බවට‍ පත්වී තිබේ. අද වනවිට, දේශගුණ විපර්යාස කරණකොටගෙන ලෝකයේ සිදුවෙමින් පවතින මහා ව්‍යසන ගැන සිතා බලන කළ, ඒවා  මැඩපැවැත්වීම සඳහා වහාම පියවර ගතයුතු බව මනාව පැහැදිලි වේ. එම මහා ආපදා වලින් කිහිපයක් මෙසේය.

• පෘථිවියේ, ආක්ටික් ප්‍රදේශයේ උෂ්ණත්වය ඉහළයාම නිසා, මෙතෙක් නොවූ අන්දමේ, වැඩිම ග්ලෙසියර් ප්‍රමාණයක් දියවී යමින් ඇති බව  වාර්තා වී තිබේ    (සාගර ජල මට්ටම ඉහල යාමට මෙය එක් හේතුවකි) 
• දශක දෙකකට වඩා අඩු කාලයකදී, සිව් වන වරටත් ඕස්ට්‍රේලියාවේ මහා බාධක    පරයේ  කොරල් විශාල ප්‍රමාණයක්  විරංජණය  (Bleaching)  වෙමින් පවතී. (මෙය ඉතාමත් ඉහල සාගර ජෛව විවිධත්වයක්‌ විනාශවී යාමේ ලක්ෂණයකි) 
• ලොව බොහෝ ස්ථානවල පසුගිය වසර 800,000  තුළදී තිබුණු තරමට වඩා, වායු ගෝලීය  කාබන්ඩයොක්සයිඩ් සාන්ද්‍රණය වැඩිවෙමින් පවතී. (මේ නිසා පෘථිවි තලයේ උණුසුම වැඩිවේ)

2007 වසරේදී ඕස්ට්‍රේලියාවේ සිඩ්නි නුවරදී දියත් කරන ලද, ‘මිහිකත හෝරාව’ වැඩ සටහනට අනුව, මහාද්වීපය පුරා විසිරි ඇති නගර 7000 ක පමණ, ජීවත්වන මිලියන ගණනාවක් ජනතාව තම විදුලි පහන් නිවා දමා එයට අනුකුලතාව දැක්වුහ.  2013 වසරේදී ‘මිහිකත හෝරාව’ අනුව යමින් ආජන්ටිනාවේ බලධාරීන්, තම රටේ හෙක්ටයාර මිලියන තුනක් පමණ වන මුහුදු තීරය සංරක්ෂිත කලාපයක් බවට පත්කර ගැනීම සඳහා නීති රීති සම්පාදනය කර ගත්හ. 2015 වසරේදී ලොව රටවල් 172 ක් දේශගුණ විපර්යාස මැඩලීමේ සම්මුතියට අනුකුලත්වය දක්වමින්, ලොව පුරා විසිරි ඇති දසදහසක් පමණවූ,  දර්ශණීය ස්මාරක, සිහිවටන ආදියේ විදුලි ආලෝකය පැයක්‌ තුළ නිවා දමනු ලැබිය. ඒ සමගම දේශගුණ විපර්යාස වලට තුඩු දෙනු ලබන, මිනිස් චර්යායයන්  පිළිබඳව ජනතාව දැනුවත් කිරීමේ විවිධ ක්‍රියාකාරකම්, පනස් දහසක් පමණ ලොව පුරා දියත් කර තිබේ.

2017 වසරේදී  තවත් වැදගත් පියවරක් ගැනීමට පරිසර සංවේදී ජගත් ප්‍රජාව වෙනුවෙන් පෙනීසිටින විද්වත්හු  තීරණය කර තිබේ. මේ වනාහි ජෛව විවිධත්වය සහ එහි  වැදගත්කම  පිලිබඳව  ලෝක ප්‍රජාව මැනවින් දැනුවත් කිරීමයි. මිනිස් ප්‍රජාව විසින් දැනුවත් විය යුතු වැදගත් කරුණක් වනුයේ,  මිහිපිට ඈති ඕනෑම ස්ථානයක -  (රටක , දේශයක , මහාද්වීපයක හෝ මහා සාගරයේ) - ඇති   විශේෂ විවිධත්වය (species diversity), පරිසර පද්ධති විවිධත්වය (ecosystem diversity) සහ ජනක විවිධත්වය (genetic diversity) යන, පරිසර විවිධත්වයේ ත්‍රිවිධ සංඝටක පිලිබඳ අවබෝධයක්,  අප ආහාර ගැනීමේදී , ජලය පරිහරණය  කිරීමේදී , සහ ස්වසනය කිරීමේදී  අප තුළ තිබිය යුතුමය. එය න්‍යායිකව  එසේ වුවත්, ජෛව විවිධත්වය  පිළිබඳ ජනතා දැනුවත් වීම ඉතාමත් අඩුය.

දැනට කලකට පෙර ‘මිහිකත උණුසුම් වීම’ (Global warming) පිලිබඳ සංකල්පයද ජනතාවගෙන් බොහෝ දුරස්වූ,  සම්මන්ත්‍රණ, වාර්තා ආදියට පමණක් සිමා වූ සංකල්පයක් බවට පත්ව තිබිණ. එසේ සාකච්ඡා වලට භාජන වෙමින් පැවති, ‘මිහිකත උණුසුම් වීම’ මගින්  සිදුවෙමින් පවතින ආර්ථික, සමාජයීය සහ පාරිසරික ව්‍යසන ගැන    ජනතා දැනුවත් වීම පැවතියේ මඳ වශයෙනි. එහෙත්, කල්යාමේදී ඒවායේ  අනිටු විපාක විඳීම ආරම්භ වීමත් සමගම ජනතාවට ඒ පිලිබඳ හැඟීමක්‌ ඇතිවෙමින් පවතී.

ජෛව විවිධත්ව සංකල්පය පිළිබඳවද ජනතා ප්‍රතිචාරය  මෙසේමය. ජෛව විවිධත්වය පීඩාවට පත්වීම නිසා මිනිසාට  විඳීමට සිදුවිය හැකි ආර්ථික, සමාජයීය සහ පාරිසරික ගැටළු පිළිබඳව පොදු වශයෙන් ජනතා අවබෝධය ටවමත් පහත් මට්ටමක පවතී. මෙසේ පැවතීම උග්‍ර උපද්‍රව වලට මුලික විය හැකිය.

මේවා සැලකිල්ලට භාජන කරගනිමින්, ජාත්‍යන්තරව පිළිගත්, ජෛව විවිධත්වය පිලිබඳ ප්‍රඥප්තිය   (The Convention on Biological Diversity –CBD ) මගින්  2017 – 2020 තෙවසර තුලදී, ලෝක ප්‍රජාව හැකි තරම් දුරට ජෛව විවිධත්වය ගැන දැනුවත් කිරීමට බලාපොරොත්තු වේ. මේ සඳහා ක්‍රමවේද රාශියක් ඉදිරිපත්කර තිබෙන අතර ඒවා මගින් පරිසර සංරක්ෂණ වත් පිළිවෙත්  සහ පරිසරයේ තිරසාර බව රැකගැනීම සඳහා ගතයුතු පියවර ගැන මනා අවබෝධයක් ලබාදීමට නියමිතය. මෙය, යම්තමින් හෝ පරිසර දැනුවත් භාවයේ සිටින ජනතාව,  ක්‍රියාකාරී පරිසර සංරක්ෂකයින් බවට පරිවර්තනය කිරීමේ අඩිතාලමයි.

කාලගුණ විපර්යාස වැනි මහා පරිමාණයේ ව්‍යසන වලට ප්‍රධාන හේතු කාරක වනුයේ මිනිස් ක්‍රීයාකාරකම් බව අද අවිවාදයෙන් පිළිගෙන තිබේ. කාලගුණ විපර්යාස මැඩපැවැත්වීමේ ප්‍රධානතම මුරභටයන් වශයෙන් සැලකිය හැකි, වනාන්තර සහ  සාගර පරිසර පද්ධති ආදියට එල්ලවී ඇති තර්ජන   සියලුදෙනාගේම විමසිල්ලට භාජන විය යුතු කාලය එළඹ තිබේ. පෘථිවි තලය තුළ ජීවය රඳා පවත්වා ගැනීමේ ප්‍රධානතම සාධකය වනුයේ ජෛව විවිධත්වය බව මැනවින් තේරුම් ගත් බ්‍රසීලය, ජපානය, යුක්රේනය වැනි රටවල් වල බලධාරීන් විසින්,  2017 වසරේ ‘මිහිකත හෝරාව’ ජෛව විවිධත්වය පිළිබඳව  ජනතාව දැනුවත් කිරීමට පමණක් නොව, එම සංකල්පය ඔස්සේ  ජෛව විවිධත්වය රැකගැනීම පිණිස ක්‍රියාකාරී මෙහෙයුම්ද දියත් කර තිබේ.

‘පරිසර විද්‍යාත්මක පා සටහන’ *(Ecological Footprint) නම් නව සිද්ධාන්තයට අනුව පරිසර දුෂණය කෙරෙහි කෙලින්ම,  50% ක පමණ බලපෑමක් ඇති කරනුයේ  ෆොසිල ඉන්ධන දැවීම නිසා බව ගණනය කර තිබේ. මේ නිසා වහාම ක්‍රියාත්මක වන පරිදි අපට ටිකින් ටික ෆොසිල ඉන්ධන දැවීමෙන් ඉවත්වීමට සිදුවී ඇත. මෙම අන්තර්කාලය තුළදී, රාජ්‍යයන් විසින් තිරසාරව නිපදවෙන ප්‍රතිජණනීය ඉන්ධන කෙරෙහි ජනතා ප්‍රසාදය ඇතිකිරිම සඳහා ප්‍රතිපත්ති සකස් කළ යුතුව තිබේ.

එසේම ව්‍යාපාරිකයින් විසින් ෆොසිල ඉන්ධන ලබාගැනීම සඳහා මුදල් ප්‍රතිපාදන නොයෙදවීමටත්, එවැනි ඉන්ධන  ඔවුන්ගේ බලශක්ති අවශ්‍යතා සඳහා යොදා නොගැනීමටත්, ජනතාවගේ  ප්‍රතිජනනීය ඉන්ධන ඉල්ලුම් සඳහා වැඩි වැඩියෙන් ආයෝජනය කිරීමටත් ඒවා ලබාගැනීමට පහසුකම් සැලසීමටත් ක්‍රීයා කළ යුතුය. 2017 වර්ෂයේදී ඉන්දියාව, දකුණු අප්‍රිකාව, හංගේරියාව සහ ඔස්ට්‍රේලියාව යන රටවල් ‘මිහිකත හෝරාව’ ව්‍යාපාරය ප්‍රයෝජනයට ගනිමින් ජනතාව, පෞද්ගලිකව හෝ ප්‍රජා සංවිධාන හරහා, නව තිරසාර බලශක්ති විසඳුම් සොයා යාමට උනන්දු කරවා තිබේ.

ජෛව විවිධත්වය සුරැකීමේ ක්‍රියාවලිය සඳහා සමස්ත මිනිස් වර්ගයාගේම සහයෝගය ඉතාමත් අවශ්‍ය බව දැන් ඉතාමත් පැහැදිලිය.  ‘මිහිකත හෝරාව’ ක්‍රියාදාමය මගින් ලබාදිය හැක්කේ ඒ සඳහා දැනුවත් කිරීමක් පමණකි. අපට ජීවත් වීමට තිබෙනුයේ මෙම පෘථිවි ග්‍රහයා පමණක් බව නිතර සිහියේ තබාගත යුතුය. මුළු ලෝකයේම මිනිස් ප්‍රජාව විසින් පරිසරය වෙනුවෙන් තම යුතුකම ඉටු කළහොත් අනාගතයේදී අදට වඩා ප්‍රසන්න, බලගතු ආපදා වලින් තොර මිහිකතක්‌ නිර්මාණය වනු ඇත.
[*Ecological Footprint යනුවෙන් හැඳින්වෙනුයේ, පරිසර දුෂණය කෙරෙහි බලපාන කාබන්ඩයොක්සයිඩ් වායු ඒකක සංඛ්‍යාවේ එකතුවයි]  


(2018 'මිහිකත හෝරාව' ආශ්‍රිතව පළවී ඇති ලිපි ලේඛන කිහිපයක් ඇසුරෙනි.)