බිල්ඩිමේ උස

  පිටරටක සිටින මගේ විශ්ව විද්‍යාල මිතුරෙක් එවා තිබුණු සත්‍ය කතන්දරයක් මේ ආකාරයට Blog සටහනක් ලෙස ඇතුලත් කිරීම සුදුසුයයි සිතුනා. මෙය ශතවර්ෂයකටත් වඩා  ඉහතදී සිදුවී ඇති දෙයක් වුවත්, මා සිතන ආකාරයට අදටත් බොහෝ දුරට ගැලපෙනවා. 

මෙය මුලින්ම සකස් කර ඇති අයගේ තොරතුරු කිසිවක් ලැබුනේ නැහැ. කෙසේ වෙතත් එය සටහන් කර තබා ඇති ඔහුට හෝ ඇයට මාගේ ප්‍රණාමය. සම්පූර්ණ විස්තරයම, කිසිම වෙනසක් නොකර  මුලින් තිබුණු ආකාරයටම මෙහි දැක්වෙනවා.  

 "මම ඒපාර ඇහැව්වා තමුසේ ඇත්තටම හරි උත්තරේ දන්නේ නැතිද කියල...එතකොට ඌ කියපි, අර lecturer බලාපොරොත්තු වෙන “නිවැරදි” උත්තරෙත් ඌ දන්නවා. හැබැයි ඌට එදා ඉඳන්  අරහන් ඔය පොතේ හැටියටම, සම්මතෙන් පිට නොගිහින්, උන් හිතන යල් පැන ගිය විදියටම අපිවත් යවන්න හදන ගුරුවරුන්ව . ඒකයි මෙහෙම කලේ කියලා...." 

බිල්ඩිමේ උස

මේ කතාව කියන්නේ කාලෙකට කලින් විශ්ව විද්‍යාලයක හිටපු   මහාචාර්ය වරයෙක් 

මෙන්න එයාගේ කතාව , 

අපේ කැම්පස්  එකේ හිටපු එක භෞතික විද්‍යා මහාචාර්ය වරයෙක්
මගේ හොඳ මිතුරෙක් වෙලා හිටියා. දවසක් එයාගේ පන්තියක ගෝලයෙක් එක්ක වූ ප්‍රශ්නයක් සමාදාන කරන්න මට පැවරුණා.ඉතින්නියමිත වෙලාවට මම ඒ  පන්තියට ගොස් දෙන්නම මුණගැසුන. ප්‍රශ්නය වුනේ අවසාන PHYSICS විබාගයේදීඑක ප්‍රශ්නයකට ශිෂ්‍යයාටබින්දුවක් ලැබිල..
මිනිහ LECTURER එක්ක රණ්ඩු වෙනවලු දීපු උත්තරය හරි, මුළු ලකුණු ගණනම ඕනා කියල...

මේකයි මට බේරන්න වෙලා තියෙන්නේ....මම විබාගේ ප්‍රශ්නය කියෙව්වා...
ප්‍රශ්නය මෙහෙමයි .

”බැරෝමීටරයක් භාවිතා කර තට්ටු කීපයක් උස ගොඩනැගිල්ලක උස මනින්නේ කෙසේද ?”

කොල්ල දීල තියෙන උත්තරය,”බැරෝමීටරය අරගෙන බිල්ඩිමේ වහල උඩට ගිහින් බැරෝමීටෙරය ලනුවක අගටබැඳලා බිමට පහත් කරලා ,ලනුව සලකුණු කරලා, ආපහු අරගෙන ලනුව මැනලා බිල්ඩිමේ උස දැනගන්න.”

ඉතින් LECTURER කියනවලු මේ උත්තරේට ලකුණු දෙන්නේ නෑ කියල.ඉතින් මේ කොල්ල පොඩි හර්තාල්එකක්....
මම ශිෂ්‍යයාට කිව්වා පිළිතුරේ සම්පුර්ණයි, පැහැදිලියි . නමුත් PHYSICS වලට අදාළ නෑ , පුලුවන්නම් PHYSICS වලින් උත්තරයක් දෙන්න, ලකුණු ඕනෙනම්. විනාඩි හයක් ඇතුලත . ඉතින් කොල්ලත් කැමති වෙලා, කොලයක් එහෙම අරගෙන ආපහු වැඩේට බැස්සා...

මගේ යාලු lecturer ත් පැත්තකින් ඉඳගෙන ඉන්නවා . විනාඩි පහක් ගියාම මම ඔලුව උස්සල  බැලුව කොල්ලලියන පාටක් නෑ .”දැන්වත් පිළිගන්නවද තමුන් වැරදියි කියල ?” මම ඇහුවා .එතකොට ඌ කියපි උත්තරගණනාවක් තියනවා මම කල්පනා කරන්නේ මොකක්ද හොඳම එක කියලයි .එහෙම කියල මිනිහ ආපහු පටන් අරගත්ත පාර ලියාගෙන ලියාගෙන ගිහින් කොහොමහරි විනාඩි හය ඇතුලත මට උත්තර කොලය අරන් ආව.මමකියවල බැලුවම මිනිහ ලියල ” බැරෝමීටරය රැගෙන බිල්ඩිම මුදුනට ගිහින් BAROMETER එක පොළොවට අතහරින්න. මෙහිදී  BAROMETER එක පොලවට පතිත වෙන්නට ගතවෙන කාලය STOPWATCH එකකින්   මැනගන්න.   ඉන් පසු ඒ දත්තයන් X=0.5*at^2,  සුත්‍රය භාවිතා කර බිල්ඩිමේ උස ගණනය කරන්න . මම   උත්තරයකියවල මගේ මිත්‍ර lecturer ට දීල ඇහුව මොකද කියන්නේ කියල .මිත්‍රය කිසි කතාවක් නැතුව සම්පුර්ණලකුණු ගාණම දුන්නා . ප්‍රශ්නය විසඳුනා .ඔක්කොමල්ල හැපි...

මේ කතාවේ හොඳම හරිය එන්නේ දැන්....

දැන් ඉතින් ප්‍රශ්නේ විසඳුනා . මම පිටත් වෙලා එන්න හදන කොට මට මතක් වුණා මේ හාදයා කිව්වා නේද තවඋත්තර ගණනාවක් තියෙනවා කියල. ඉතින් මම පොඩ්ඩක් නැවතිලා කොල්ල ගෙන් ඇහුව ඒ ගැන.එතකොටමිනිහ කියනවා. ඔව් ඔව් තව ක්‍රම ගොඩක් තියනෙවා....

“තව එක විදියක් තමයි අව්ව තියෙන දවසක බිල්ඩිමේ හෙවනැල්ල මැනල ඒ එක්කම barometer එකේහෙවනැල්ලත් මැනල ඒ දත්ත දෙක සංසන්දනය කරලා උත්තරය හොයා ගන්න පුළුවන්.”
මම ඇහැව්වා තව මොනවද කියල.

මිනිහ තව උත්තරයක් දෙනවා.”barometer එක අරගෙන පඩිපෙළ දිගේ බිල්ඩිම උඩට නගින ගමන් අඩිකෝදුවක් වගේ BAROMETER එකෙන් මනින්න . මෙහෙම ගියාම අන්තිමේදී බිල්ඩිමේ උස  BAROMETER ඒකක වලින් නිගමනය කරන්න පුළුවන්.ඒක බොහොම සරල විදියක් .

එකට වැඩිය සංකීර්ණ විසඳුමක් ඕනෙනම් barometer එක නුලක අගට ගැට ගහල ඒක  pendulm එකක් වගේපද්දන්න පොලොව මට්ටමෙන් සහ බිල්ඩිම මුදුනෙන් .මෙහිදී ගුරුත්වාකර්ෂණ අගයන් දෙකක් ලැබේවි . ඒපොලොව මට්ටමේදී අගයයි බිල්ඩිම මුදුනේදී අගයයි . ඒ අගයන් දෙකේ වෙනස උපයෝගී කරගෙන බිල්ඩිමේඋස ( in principle) හොයා ගන්න පුළුවන් .ඒ ආකාරයටම ආයෙත් BAROMETER එක ලනුවක ගැට ගසබිල්ඩිම මුදුනට ගිහින් ලනුව පොලවට කිට්ටුවට පාත් කර ආපහු පද්දල ඒ පැද්දෙන දුර   period of precession අනුව යමින් නිසි උත්තරය හොයාගන්නත් පුළුවන් .

මේ ඔක්කොම වලින් ලේසිම මමත් කැමතිම විදිය තමයි BAROMETER එක අරගෙන බිල්ඩිම නඩත්තු කරනසුපිරින්ටෙන්ඩන්ට් ගේ office ට ගිහින් දොරට තට්ටු කරන්න .මිනිහ දොර ඇරියම බොහොම ගරු සරු ඇතුවමිනිහට කතා කරල කියන්න “සුපිරින්ටෙන්ඩන්ට් මහත්තයෝ.මෙන්න ඔහෙට බොහොම වටිනා හොඳ BAROMETER එකක් ගෙනාවා . මේක අරගෙන . තරහ නොගෙන මේ බිල්ඩිමේ උස හරියටම කීයදැ කියල මටකියන්නකෝ.” මිනිහ උත්තරේ දෙයි පටස් ගාල...

ඔය වගේ ක්‍රම සහ විදි රාශියක් තියෙනවා BAROMETER එකක් උපයෝගී කරගෙන බිල්ඩිම්වල උස මනින්න,කියල කොල්ල දෙසා බැවා...

ඉතින් මේ විදියට මේ උත්තර ටික දීගෙන යනකොට මට වුනත් තේරෙනවා මූ මෝඩයෙක් නෙවෙයි කියල .මම ඒපාර ඇහැව්වා තමුසේ ඇත්තටම හරි උත්තරේ දන්නේ නැතිද කියල...එතකොට ඌ කියපි අර lecturerබලාපොරොත්තු වෙන “නිවැරදි” උත්තරෙත් ඌ දන්නවා. හැබැයි ඌට එදා ඉඳන් අරහන් ඔය පොතේ හැටියටම,සම්මතෙන් පිට නොගිහින්, උන් හිතන යල් පැන ගිය විදියටම අපිවත් යවන්න හදන ගුරුවරුන්ව . ඒකයිමෙහෙම කලේ කියලා.... 

"සම්මතයෙන් පිට නොගිය" මහාචාර්ය වරයෙක් වෙච්ච මට ඒ වෙලාවේ මූ මහා ඇට්ටර කොල්ලෙක් කියලහිතුනත් යටි හිතට යන්තමට වගේ දැනුණා මේකගේ අනාගතේ නම් නරක වෙන එකක් නෑ කියල.
මේ ගෝලයා ඇත්තටම පස්සේ කාලෙක ලොකු scientist කෙනෙක් වෙලා 1922 නොබෙල්   තෑග්ගත් දින්නා....

The Nobel Prize in Physics 1922 was awarded to Niels Bohr "for his services in the investigation of the structure of atoms and of the radiation emanating from them".

මිනිහගේ නම Niels  Bohr . කස්ටිය නම් දන්නවත් ඇති....