බල්ලා, සර්පයා සහ මම ....

බල්ලා, සර්පයා  සහ මම ....    

    අප කුඩා කාලයේ සිටම,  අපගේ  මහ ගෙදර බල්ලෙකු ඇති කිරීම සිරිතක් විය. ඒ කාලයේ බල්ලන් ඇති කළේ,  උන් සුරතල් කිරීමට වඩා ගෙදර දොර  සොර සතුරන්ගෙන්  ආරක්ෂා කර ගැනීම පිණිසය. අපේ ගෙදර විවිධ ප්‍රභේද වලට අයිති බල්ලන් ඇතිකර තිබේ. අපට ඇල්සේෂන්, ජර්මන් ෂෙපර්ඩ් වැනි බල්ලන්ද ඇතිකර පුරුද්දක් තිබුණි. ඒ නම් දැරූ බල්ලන්ට වඩා  අපට ඉතාම හිතවත්, ගෙදර සියලු දෙනාටම මහත් ලෙන්ගතු කමක්  දැක්වූ, වැදගත් යයි සම්මත බලු පරම්පරාවකට අයත් නොවූ බල්ලෙකු ගැන සුවීශේෂී මතක සටහනකි මේ.

බල්ලන් මිනිසා සමග සමීපව සිට ඇති බව ආදී තොරතුරු වලින්ද හෙළිවේ. අද ලොවපුරා, විවිධ ආකාරයේ බලු ප්‍රභේද දෙසියයකටත් වඩා සිටින බව වාර්තාවී තිබේ. සුරතලට ඇති කරන බල්ලෝ, දඩයම් බල්ලෝ, එඬේර බල්ලෝ, ගුවන් තොටවල  ඉව අල්ලන බල්ලෝ, සහායක බල්ලෝ, මුර බල්ලෝ   ආදී වශයෙන් විවිධ ප්‍රභේදයේ බල්ලෝ සිටිති. බාහිර ලක්ෂණ වලින් විවිධ වුවත්, සියලුම බල්ලන් අයත් වනුයේ Canis familiaris නම් සත්ත්ව විශේෂයටය. ශරීර ප්‍රමාණයෙන් විවිධ වුවත්, ඔවුන්ට අන්තර් අභිජනනය කර, සරු ජනිතයින් ඇති කිරීමට හැකි බැවින් සියලුම බලු ප්‍රභේද familiaris  විශේෂය ට අයත් බව ජීව විද්‍යාත්මකව පිළිගෙන තිබේ.

මොවුන් හීලෑ බල්ලන් වන අතර හීලෑ බැවින් මිදී වල් වැදුණු බල්ලෝද සිටිති. ‘සිංහල දඩබල්ලා’ හෝ ‘ලංකා දඩබල්ලා’  යන නමින් හැඳින්වෙන බලු ප්‍රභේදයක පාශාණිභුත ඇට සැකිලි ශ්‍රී ලංකාවේ නිල්ගල ගල් ලෙන් වලින් සහ බෙල්ලන්බැඳී පැලැස්ස ප්‍රදේශයෙන් හමුවී තිබේ. ක්‍රිස්තු පූර්ව 4500 දී පමණ ජීවත්වූ,  බලන්ගොඩ මානවයා දඩයම් කිරීම සඳහා බල්ලන් යොදවා ඇති බව මෙම ඇට සැකිලි වලින් තහවුරු වේ.

ශ්‍රී ලංකාවේ ආදී වාසි වැදි ජනතාවද, දඩයම් කිරීම සඳහා මෙම බල්ලන් යොදාගෙන ඇති බවට සාක්ෂි තිබේ. ඔවුනට දඩයම් කිරීමේදී, දුන්න සහ ඊතලය තරමටම බල්ලාද ප්‍රයෝජනවත් වන්නට ඇත. ආදී වාසී ජනතාවගේ සමාජ රටාවේ සඳහන් වන පරිදි, ඔවුන්ගේ පවුල්වල දියණියන් විවාහ කර දීමේදී, දඩයම් බල්ලෙකු දෑවැද්ද වශයෙන් දීමද සිරිතක් වශයෙන් පැවතී බව පෙනේ.

දකුණු ඉන්දියාවේද සිටින්නට ඇතැයි විශ්වාස කරන ලද මෙම බල්ලන් ‘pariah dogs’ වශයෙන් ඉන්දියානු භාෂාවකින් නම්කර තිබේ. මෙහි Pariah යනු බලු ප්‍රභේදයට යොදන නමක් වුවත්, අපේ පොදු ව්‍යවහාරයේදී  ‘පරයා’ යන වචනය සිංහලෙන් ගෙන, එයට, දීන බව හඟවන තේරුමක්ද දී තිබේ. කෙසේ වෙතත් මෙම pariah බල්ලන් ලෙඩ රෝග වලට ඔරොත්තු දෙන, මිනිසා ගන්නා ඔනෑම ආහාරයක් බුදින, බලු ප්‍රභේදයකි. අදත් බොහෝ විට ගම්බද ගෙවල ඇති කරනුයේ මෙම බල්ලන්ය.

මගේ මතක සටහනට පාදක වන බල්ලාද එම ප්‍රභේදයේ බල්ලෙකි. එහෙත් ඌ ‘පර බල්ලෙක්’ නම් නොවේ. අපට ඉතාමත් සමීප බොහෝ ලෙන්ගතු බල්ලෙක් විය. ඉහත බල්ලන් පිලිබඳ කෙටි ඉතිහාසය සඳහන් කළේ මේ වැරදි වැටහීම නිවැරදි කිරීම සඳහාය.

මගේ බල්ලාගේ නම ‘ටුටූ’ ය. උගේ වයස අවුරුදු පහක්‌  පමණ විය. ඌ, ගෙදර සහ ගෙවත්තේ නිදැල්ලේ හැසිරීමට පුරුදුව සිටියේය. බල්ලන් කූඩුවකට දැමීමේ පුරුද්දක් එකළ නොවිය. ඉඳහිට අවශ්‍යතාවයක් වුවිට, ඌ දම්වැලකින් බැඳ  දැමීම පමණක් කරන ලදී. මා ගෙදර සිටින විට ටුටූ මා අසලින් සිටීමට මහත් කැමැත්තක් දැක්විය. 

ගේට්ටුව වසා තිබෙන නිසා, ඉඳහිට තාප්පය උඩට පැන ඒ මත ඇවිදිමින් සිට, අසල තිබුණු ඉඩමටත් ගොස්, ගෙදර පිටුපසින් ඇති පිට්ටනියේත් දුව පැන  ඇවිදිමින් සිට, ඌ ආපසු පැමිණ තාප්පයෙන් නොපැන, ගේට්ටුව අසල නතරවේ. අප ලවා ගේට්ටුව විවෘත කරවා ගැනීමට වල්ගය වනමින් නොයෙකුත් හඬින් ශබ්ද  නැගීම උගේ පුරුද්දකි.

තාප්පයෙන් එලියට පනින බල්ලා ආපසු එසේ නොඑන්නේ අප ලවා ගේට්ටුව විවෘත කර ගැනිමටමදෝ යන්න අපට මහත් ප්‍රහේලිකාවක් විය.

එක් සති අන්තයක උදේ, මා ගෙදර ඉස්තෝප්පුවේ පුවත් පත කියවමින් සිටියදී  ටුටූ මා අසලම බිම දිගාවී සිටියේය. එවෙලේ තරමක පොද වැස්සක්ද විය. හිටි ගමන්ම තිගැස්සී නැගිට ගත් බල්ලා, බිම ඉව කරමින් මිදුලට බැස, තාප්පය අසලට ගොස් අමුතු හඬකින් බුරන්නටත්, වරින් වර උඩ පනින්නටත් විය. 

පුටුවෙන් නැගිට මිදුලට බැස විපරම් කළ මට, බල්ලා බුරන ස්ථානයේ සර්පයෙකු සිටින බව දකින්නට ලැබිණ. මා ඒ අසලට එන බව දුටු බල්ලා, සර්පයාට තවත් කිට්ටු වන විට, සර්පයා පෙනය පිප්‍පීම නිසා ඒ නාගයෙකු බවත් ඌ අඩි හතරක්   පමණ දිග ඇති නාග පැටියෙකු බවත් මට පෙණින.

ටුටූ නාගයාගේ හිස කටින් ඩැභැ ගත්තේය.

කුඩා වුවත් නාගයා බල්ලාට දෂ්ට කරනු ඇතැයි  මට එක්‌ වරටම සිතිණ. මේ නිසා නාගයා පලවා හැරිම හෝ බල්ලා ඉවතට ගැනීම වහාම කළ යුතු විය.

ගේට්ටුව අසල තිබුණු තරමක් දිග උණ ලියක්‌ අතට ගත්  මා සර්පයාගේ ශරීරය මත එය තබා තද කිරීමට උත්සාහ කළත් එය වැලකී ගියේය. මෙයින් තවත් උරණ වූ සර්පයා, පෙනය පුප්පා ශරීරය  කෙලින් කර, මාසිටි දෙසට පැන්නේය. 

මා තරමක් පස්සට යන විටම, ටුටූ නාගයා පෙනයට පහලින්  කටින් අල්ලා ගත්තේය.

මට කළ හැකි කිසි දෙයක් නොවිය.

බල්ලාගේ බෙල්ල වටා තම ශරීරය ඔතාගත් නාගයා කටින් ලිස්සා බල්ලාගේ හොම්බේ පැත්තකට දෂ්ට කර, බිමට පැන්නේය.

නැවත නාගයා වෙත දුව ගිය බල්ලා, උගේ පෙනය කටින් අල්ලා හපා, හිස පොඩිවී ගිය නාගයාගේ සිරුර කටින් ඩැහැගෙන තාප්පයට පැන, ගෙදර පිටුපස පිට්ටනිය දෙසට දුවන්නට විය. 

එතැනට පැමිණි දියණියට සිද්ධිය යම්තමින් පවසා, මම ඉක්මණට බල්ලා පසු පස දුව ගියෙමි.

පිට්ටනිය අසලට ගිය බල්ලා, එහි තිබුණු වැලිගොඩක් හාරා, නාගයාගේ සිරුර  එය තුළට  දමා හොම්බෙන් පස් දමා වසා දැම්මේය. වළ දෙපැත්තේ පිටට තිබුණු නාග සිරුර ඒ වන විටත් දඟළන  බව මට පෙනුනි.

මා ටුටූ ට කතා කළ විට, ඌ මා දෙස බලා වල්ගය වනා, නැවත වරක් හොම්බෙන් පස් දමා, නාග සිරුර තවත් වසන්නට විය. ඊට පසු ටුටූ මා අසලට ඒමට තැත් කරන විටම උගේ පසුපස පාද අප්‍රාණික වීමෙන් බිම දිගාවී බඩගාමින් මෙන් මා වෙත ඇදෙන්නට විය. මොහොතකින් මුළු ශරීරයම අප්‍රාණික වී බල්ලා  බිම දිගාවිය.

දියණියන්  සහ බිරිඳ ඒ වන විට තාප්පය අසලට පැමිණ විශ්ණිම්භුතව බලා සිටියහ.

සිහිසන්වී බිම දිගාවී සිටි බල්ලාගේ කටින් සෙම  වැගිරෙන්නට විය.

කළහැකි කිසිදෙයක් නොමැතිව, තරමක් කලබලවූ මා වහාම බල්ලා  දෑතින්  ඔසවා ගෙනවිත්, තාප්පය මත තැබීමි. මා මිදුලට ඒමටත් පෙර දියණියන් විසින් බල්ලා ගෙනගොස් ගරාජයේ මේසයක් මත තබන ලදී.

සිහි මූර්ඡා වී වැටුණු බල්ලා

මම වහාම මගේ හිතවතෙකු වූ පශු වෛද්‍ය වරයෙකුට දුරකථනයෙන් ඇමතීමි.

‘ඩොක්ටර්, අපේ බල්ලට දැන් පැය කාලකට විතර ඉස්සෙල්ල නයෙක් දෂ්ට කළා. විනාඩි කිහිපයකින්  සිහිය නැතිවෙලා වැටුනා. දැන් කටින් සෙම දමනවා.  පුළුවන් තරම් ඉක්මනට එන්න.’

‘බල්ලට සිහියත් නැති නම්, anti-venum එකක් දෙන්න ඕනෑ. අපි ළඟ නම් ඒවා  නැහැ. මෙහෙ ෆාමසි වලත් නැහැ කොළඹින් තමයි ගන්න වෙන්නේ. මම කොයි එකටත් ඉක්මනට එන්නම්’ ඔහුගෙන් ක්ෂණික පිළිතුරක් ලැබිණ.

බල්ලාට කළ හැකි ප්‍රතිකාරයක් නොමැති බව දැනගත්තත්, පශු වෛද්‍ය වරයා ඒම අපට තරමක අස්වැසිල්ලක් විය.

බල්ලා හොඳින් පරික්ෂා කළ වෛද්‍යවරයා

‘වැඩේ ටිකක් දරුණු පාටයි. අපි  කොයි එකටත් ඩෙක්ස්ට්‍රොස් ලොකු ඩෝස් එකක් දීල බලමු. සිහිය ආවොත් ගොඩ දාන්න පුළුවන් වෙයි.’ කිවේය.

ඒ වන විට බල්ලා මුත්‍ර පිටකර ඇති අතර, කටින් සෙම වැගිරීම එලෙසම පැවතුනි.

බල්ලාගේ ඉදිරි පාදයකට ඩෙක්ස්ට්‍රොස් කාන්දු උපකරණය (drip) සවිකර එහි ද්‍රවය ගලායාම සීරු මාරු කළ වෛද්‍යවරයා

‘ඩෙක්ස්ට්‍රොස් ඩ්රිප් එකට පැයක්‌ විතර යනවා. එය අවසන් වීම කිට්ටු වෙන කොට මට කතාකර ගුණාගුණ කියන්න’ කියා ආපසු  ගියේය.

සිදුවූ දෙය ගැන කම්පාවට පත්වූ අපි බල්ලා කෙරෙහිම සිත් යොමු කරමින් බලා සිටියෙමු.

පැය භාගයක් පමණ යන විට ඌට දෙවරක් මුත්‍ර පිටවිය. කටින් සෙම පිට කිරීම ටික ටික අඩුවිය. මේ බව වෛද්‍ය වරයාට දැන්වීමි. අවශ්‍ය වන බෙහෙත් ද රැගෙන ඔහු තව පැයකින් පමණ එන බව කිවේය.

අපි බල්ලා ගැන විමසිල්ලෙන් සිටියෙමු.

තව ටික වෙලාවකින් බල්ලා පා ගස්සන්නටත් සෙමින් කෙඳිරි ගාන්නටත් විය.

වෛද්‍ය වරයා නියමිත වෙලාවට පැමිණියේය. බල්ලාගේ හෘද ස්ඵන්දනය පරික්ෂා කළ ඔහු,

‘යන්තම් ගොඩ ආවා  වගෙයි. තව ටිකකින් සිහිය එයි. මූර්ඡා ගතිය මග හැරෙන්නට මම බෙහෙතක් දෙන්නම්’

කියා ඔහු ගෙනවිත් තිබුණු බෙහෙත් පෙති කිහිපයක් කිරිවල දියකර බීම පිණිස දුන්නේය.

ඩ්රිප් එක ගලවා ඉවත් කළ විගසම මඳක් ඇස් හැර මා දෙස බැලූ බල්ලා ‘කරන ලද උපකාරයට ස්තුතියි’ කියන්නාක් මෙන් වල්ගයද මඳක් සෙලවිය.

බල්ලා ඔසවා වෙනත් තැනකින් තැබූ අපි, ඌ උණු වතුරෙන් පෙඟවූ රෙදි කඩකින් පිසදමා රෙද්දකින් ඔතා, උණුසුම් කළෙමු. බල්ලා ටික වෙලාවකින් හිස එසවිය. එහෙත් ඌට තවමත් නැගිට සිටීමට නොහැකි බව අපට දැනුණි.

කිරි කෝප්පයක් සාදා එයට බෙහෙත් පෙත්තක්ද මිශ්‍ර කර දුන්විට, බල්ලා හාන්සිවී සිටිමින්ම එයින් භාගයක් පමණ බීව්වේය.

තව ටික වෙලාවකින් බල්ලා පසුපස දෙපයින් නැගිටීමට වෙර දරන බව දුටු අපි, ඌ ඔසවා බිමින් තැබුවෙමු. ඉතාමත් ආයාසයෙන් ඉදිරි පා වාරු කර ගත් බල්ලා පසු පා එසවීමට නොහැකිව,  තවත් පැයක්‌ පමණ එලෙසම  වැතිරගෙන සිටියේය. මින්පසු දෙවන බෙහෙත් පෙත්ත, කිරිවල දියකර බල්ලාට බොන්නට දුන් විට, කිරි සියල්ලම ආශාවෙන් බිව් නිසා, තවත් කිරි කෝප්පයක් දුනිමු.

සිද්ධිය සිදුවී පැය පහක්‌ පමණ ගතවූ විට බල්ලාට පා සතරෙන් සිට ගැනීමට හැකිවුවත්, ඇවිදීමට හැකිවුයේ තවත් පැය දෙකක් පමණ ඉක්ම ගිය පසුය.

පසුදින උදයේ අප අවදිවූ විගසම, අප අසලට දුවමින් ආ ටුටූ, සුපුරුදු පරිදි උඩ පනිමින් සහ වලිගය වනමින් කිසිදු අනතුරක් සිදුවූ නියාවක්වත් නොපෙන්වා මහත් සතුටින් දුව පැන ඇවිද්දේය.

නාගයා මා සිටි පැත්තට පනින බව දුටු  ටුටූ, එකවරටම පැන නාගයාගේ පෙනය අසළින් කටට ඩැහැ ගත්තේ,  විසකුරු සතාගෙන් මට සිදුවිය හැකි අනතුරකින්, මා බේරාගැනීම පිණිස බව මම විශ්වාස කළෙමි.

දරුණු නාග විෂ ශරීර ගතව සිහි මූර්ඡා වී බිම ඇද වැටුණු බල්ලා ‘ඩෙක්ස්ට්‍රොස් ඩ්රිප් එකකින්’ පමණක් පැය කිහිපයකදී ප්‍රකෘති  තත්ත්වයට ගෙන ඒමට හැකිවීම  ආශ්චර්යමත් සිද්ධියක් බව පශු වෛද්‍යවරයාද පැවසුවේය.